Praten met Prediker

Alweer een jaar of twee geleden ging ik met een oud-collega op bezoek bij dominee André Troost in zijn woonplaats Heusden. We hadden als voorbereiding op dit gesprek bij Ark Boeken nagedacht over thema's die deze succesvolle auteur misschien konden verleiden tot het schrijven van een mooi boek voor onze uitgeverij. Bij vrijwel alle voorstellen zag ik Troost denken: Daar heb ik al eens een boekje over geschreven (soms zei hij dat ook). Bij één voorstel sloeg er echter een vonkje over. Ik vroeg hem of hij niet eens iets voor onze uitgeverij kon schrijven over Prediker (één van mijn favoriete boeken uit het Oude Testament). Zijn ogen begonnen te glinsteren, hij stond op uit zijn stoel, liep naar zijn computer en begon vanaf het scherm voor te lezen: 'Waarde Prediker... Vanzelfsprekend waag ik het niet mijzelf met u te vergelijken - u bent per slot van rekening een eerbiedwaardige bijbelschrijver en ik maar gewoon een Hollandse dominee. Maar zit ik er ver naast wanneer ik stel dat wij toch in zekere zin collega's zijn? Predikers, dat zijn wij, u en ik. En schrijvers, boekenschrijvers.'
Het bleek dat Troost al een compleet manuscript over Prediker in zijn pc had opgeslagen! Hij beloofde er nog wat aan te schaven en er ook binnen een gespreksgroep van zijn gemeente verder mee aan het werk te gaan. Een paar maanden later kwam het bestand keurig bij mij in de mailbox. We hebben de door hem voorgestelde titel Zoet is de zon in goed overleg veranderd in Praten met Prediker (eigenlijk was dit de subtitel die Troost in gedachten had) en we hebben de bijbeltekst uit de NBG'51-editie vervangen door de meer eigentijdse woorden uit de Nieuwe Bijbelvertaling. Op mijn verzoek bedacht de auteur een nieuwe subtitel rond het begrippenpaar 'lucht en leegte' - de prachtige uitdrukking die men in de NBV gebruikt heeft voor wat in oudere vertalingen 'ijdelheid der ijdelheden' heet. De nieuwe subtitel werd: 'Over lucht, leegte en leven onder de zon.'

Zojuist heb ik via internet een interview beluisterd dat gisteren via 747 AM werd uitgezonden. Andries Knevel van de Evangelische Omroep sprak met ds. André Troost over zijn nieuwe boek. Het werd een - voor mij althans - onthullend gesprek. Niet dat de auteur zoveel opzienbarends mee te delen had over zijn nieuwe boek, het was vooral de vragensteller die zich in zijn hart liet kijken. Andries Knevel blijkt grote moeite te hebben met de aardse levensfilosofie van Prediker. Knevel vindt het bijbelboek Prediker inhoudelijk maar heel oppervlakkig. Het meest positieve wat de oude Prediker te melden heeft komt immers neer op: 'Geniet van het leven' - en dat stuit een rechtgeaard calvinist als Andries Knevel klaarblijkelijk tegen de borst.

Al eerder zag ik Andries Knevel in een uitzending van de RKK op een dergelijke manier reageren. Die keer ontmoette hij christenen die eerder een bourgondische dan een calvinistische uitstraling hadden. De EO-directeur en presentator bracht op verzoek van het programma Kruispunt een paar dagen door in de Achelse Kluis. In die uitzending vormden de onrust, het activisme en het gelijkhebberige van Andries Knevel een opmerkelijk contrast met de rust, sereniteit en bescheidenheid van zijn katholieke gastheren. Dit leverde een boeiende botsing op tussen twee christelijke levenshoudingen en - ik moet het toegeven - ik voelde me daarbij veel meer aangetrokken door het rijke katholieke levensgevoel dat de kloosterbroeders van de Achelse Kluis in al hun eenvoud uitstraalden, dan door het benauwde calvinisme dat Knevel in mijn ogen liet zien (al heb ik zeer veel respect en waardering voor hem, laat dat vooral duidelijk zijn!)



Het radiogesprek tussen Knevel en Troost was ook zo'n botsing van naturen. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk uit deze passage uit het interview waarin Knevel een uitspraak uit het boek van Troost citeert (te vinden op pagina 93 van het boek):

Knevel: "Genot is een gave van God! riep ik van de week thuis tegen mijn gezin. Ze wisten niet wat ze hoorden!"
Troost: "Dan heeft zo'n boek toch wel zin gehad."
Knevel: "Nou, in de puriteins-piëtistische traditie waaruit u en ik komen, werd dat niet zo snel geroepen."
Troost: "Precies, en daarom is dit ook een geluid dat er wezen mag en dat ook wezenlijk is, wil je de schepping verstaan. (...) Zie Prediker als een profeet, als een correctie op die puriteinse traditie die eigenlijk het genot als een grote zonde ziet."



Ik heb geprobeerd om wat van de woorden van André Troost uit dit boeiende gesprek hieronder weer te geven, maar dat valt niet mee. Knevel laat - zoals we dat inmiddels wel van hem gewend zijn - zijn gast zelden rustig uitpraten. Ik vind dat persoonlijk ook niet zo heel erg, want het levert wel vaak spannende gesprekken op. De attente radioluisteraar zal gemerkt hebben dat Troost zijn interviewer zelfs tussen de regels door oproept om Prediker niet in de rede te vallen:

"Nou zeggen we in onze kerken zo graag - ook u als Evangelische Omroep, als ik dat zo vrij mag zeggen: 'Luister nou naar Israël. Luister naar Israël!' Nou, dat moet je dan doen door zo'n boekje Prediker te lezen en dat nou eens eerst helemaal te laten uitpraten. Niet direct allerlei reformatorische of evangelische gedachten daar over uitsmeren; niet direct allerlei kerkelijke maatstaven die voor ons veel betekenen daar naast leggen, want ja, dan zou je á la minute zo'n boekje als Prediker af kunnen schrijven. Nee, neem het eerst nou eens helemaal zoals het zijn wil en wees er blij mee."

Na deze boeiende confrontatie tussen twee verwante (maar in bepaalde opzichten duidelijk tegengestelde) geesten, rest mij nog één vraag: is Troost nu door Andries gekneveld of is Knevel door André getroost? Laten we hopen dat het laaste het geval is.

Mocht Andries Knevel toevalligerwijs op mijn weblog belanden (je weet maar nooit), dan heb ik nog een troostende bijbeltekst voor hem:

‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.’ (Matteüs 11:28-30, NBV)

Waarom deze tekst? Omdat ik denk dat Knevel zichzelf en zijn medechristenen onbedoeld een ondragelijke last op de schouders legt. Hij gaf in het gesprek met Troost aan dat er geen tijd verspild mag worden, "want er gaan zoveel mensen verloren". Als je met die last moet leven, dan maak je het leven als christen in mijn ogen ondragelijk zwaar. Jezus genas veel mensen, maar Hij genas niet iedereen. Hij sprak zeer veel mensen toe, maar Hij ontweek soms de massa om bewust de rust op te zoeken. Jezus draagt ons, zijn volgelingen, wel op om zijn getuigen te zijn, maar we hoeven niet te denken dat alles van onze inspanningen afhangt.

Het interview is met Real Player nog via internet te beluisteren. Hier kun je het vinden.