Het leven van Pi, Yann Martel

Het leven van Pi van de Canadese auteur Yann Martel heb ik gelezen nadat ik Bob Hartman enthousiast over dit boek hoorde vertellen tijdens de presentatie van zijn boek Iedereen kan een verhaal vertellen. Bob Hartman haalde dit boek aan omdat er een ongelooflijk verhaal in wordt verteld over Piscine Patel (Pi). De vader van Pi is eigenaar van een dierentuin in India. De familie besluit te emigreren naar Canada en veel van de dieren gaan mee aan boord van het schip. Helaas voor de familie, voor de bemanning en voor de meeste dieren, vergaat het schip op volle zee. Gelukkig voor Pi en voor ons, de lezers, is het verhaal daarmee niet afgelopen (het totale verhaal beslaat ruim 300 pakkende pagina's).
Pi weet zich in leven te houden aan boord van een reddingssloep. Hij is niet de enige overlevende van de scheepsramp, want aan boord van de sloep bevinden zich verder nog een heyena, een zebra met een gebroken been, een orang-oetan genaamd Jus d'Orange en een Bengaalse tijger van 200 kilo die Richard Parker heet... Wat volgt is een fantastisch 'survival of the fittest'-verhaal waarin alleen Pi en de tijger in leven blijven. Als de tijger weer honger krijgt is er nog maar één prooi aan boord. Pi moet al zijn creativiteit en overlevingsdrang aanspreken om de tijger te slim af te zijn en het vege lijf te redden. Hoe dat lukt, moet je zelf maar lezen.
Bob Hartman haalde dit verhaal aan tijdens een workshop over verhalen vertellen. Ik mocht bij die gelegenheid de Nederlandse versie van zijn boek overhandigen. Hartman zei dat aan het eind van het boek de verzekeringsagenten van Pi willen weten hoe de ramp zich aan boord voltrokken heeft en hoe hij kans gezien heeft te overleven. Het verhaal met de dieren komt de mensen van de Japanse verzekeringsmaatschappij te onwaarschijnlijk voor. Zij willen dat Pi een andere versie vertelt - een variant die minder vraagtekens en ongeloof oproept. Pi stemt hier uiteindelijk mee in en laat de lezer met de vraag zitten: welk verhaal is nu de waarheid?
Volgens Bob Hartman is dit een vraag die ook gesteld kan worden bij de verhalen over het ontstaan van de wereld. Wat wil je geloven: een feitelijk verslag dat past binnen onze 'wetenschappelijke' visie of een wonderlijke geschiedenis die je verstand ver te boven gaat? En: welke van de twee versies zal WAAR blijken te zijn?
Pi is een interessant, sympathiek personage. Hij is op zoek naar God en wordt voorafgaand aan zijn avontuur op zee - vrijwel gelijktijdig christen, moslim en hindoe. Dat schept uiteraard een hoop verwarring in de omgeving van Pi (en in het hoofd van de lezer). De spirituele zoektocht geeft de verteller de kans om de verschillende geloven één voor één tegen het licht te houden. De strekking van dit boek zou kunnen zijn: het maakt niet uit waar je in gelooft, maar je moet wel ergens in geloven want zonder geloof is alles zinloos. Dat is voor mij persoonlijk een onbevredigende uitkomst, maar Martel weet het op een intrigerende manier te brengen en hij zet je als lezer zeker aan het denken. Illustratief is deze passage (blz. 64) waarin Pi spreekt met de katholieke priester Martin:

Die Zoon is een god die Zijn tijd voornamelijk verdeed met verhalen vertellen, praten. Die Zoon is een god die te voet ging, en dat in die hitte- voetvolk kortom, een god die liep als een mens, met zijn sandalen maar zó'n klein stukje boven de rotsachtige grond; en als Hij dan eens flink wilde uitpakken voor zijn vervoer, nam Hij een doodgewone ezel. Die Zoon is een god die in drie uur doodgaat, kermend, naar adem happend en klagend. Wat is dat nou voor een god? Wat is er nou zo inspirerend aan die Zoon?
Liefde, zei pastoor Martin.

Het antwoord van pastoor Martin spreekt mij zeer aan. Het blijft ook zijn antwoord als Pi verder blijft doorvragen en tegensputteren: Liefde.
De oude man die volgens het eerste gedeelte van het boek de bizarre geschiedenis van Pi aan de schrijver vertelt, zegt daarbij: 'Ik weet een verhaal waarvan u in God gaat geloven'.
Omdat ik zelf al in God geloof ben ik niet de juiste persoon om te beoordelen wat het effect van dit boek op een ongelovige lezer zal zijn. Maar wie je ook bent en wat je ook gelooft: dit is een ongelofelijk origineel boek. Yann Martel laat zijn lezers denken, voelen en raden. Het leven van Pi is een meeslepend verhaal waarin veel mensen- en dierenkennis verwerkt is. Een waarschuwing voor lezers met een zwakke maag is wel op zijn plaats: sommige passages zijn nogal gruwelijk wanneer je - zoals ik - gewend bent om je vis en vlees uitsluitend bij de supermarkt te halen...
Yann Martel kreeg in 2003 de Booker Prize voor deze titel.
Het leven van Pi, Yann Martel, Bert Bakker, ISBN 90 351 25606